မူလဓမၼ သုညတ အေၾကာင္း(နယ္-၄-ပါး)

ဓမၼဓရ–– သတိပညာပုိင္းကုိ တပည့္ေတာ္  နားလည္ဘုိ႔  ေဟာၾကားေတာ္မူပါဘုရား။

နယ္(၄)ပါး

ဦးဝိဇယ—-သတိပညာပုိင္းကုိ  ဂရုစုိက္ရန္မွာ  ပထမနယ္ (၄)ပါး နားလည္ရမည္ဘုရား။

(၁)အဝိဇၨာမာနပညတ္နယ္

(၂) ဝိဇၨာမာနပညတ္နယ္

(၃)သေဘာနယ္

(၄)သုညနယ္ ဟုေလးပါးရွိပါသည္။

(၁) အဝိဇၨာမာနပညတ္နယ္ ဟူသည္ (ဝိဇၨာမာန ) က သေဘာအားျဖင့္ ထင္ရွားရွိျခင္းလုိ႔ အဓိပၸါယ္ရ်ိပါတယ္။ အ-ကေတာ့ မရွိျခင္းဟု အဓိပၸါယ္ရွိပါတယ္။ပညတ္ဆုိတာကေတာ့ ပါဠိလုိ ပညတၱိ- ပါဠိ ျမန္မာ တြဲေခၚတာက (ပညတ္) ၊ျမန္မာျပန္ သက္သက္ကေတာ့ သိေစေၾကာင္းစကား-ဟုအဓိပၸါယ္ရပါတယ္။ နယ္ဆုိတာ ပုိင္းျခားျခင္း သိစရာကုိ နယ္ဟုေခၚပါတယ္။အားလုံးၿခဳံၿပီး ဘာသာျပန္ရရင္ အဝိဇၨာမာနပညတ္ဆုိတာ( သေဘာအားျဖင့္ ထင္ရွားမရွိေသာစကား)ဟုလည္းေကာင္း (သေဘာမပါ ထင္ရုံသာျဖစ္ေသာစကား)ဟုလည္းေကာင္းဘာသာျပန္ႏုိင္ပါတယ္။(သေဘာမပါ ထင္ရုံသာ မွတ္ပါ အဝိဇၨာမာနပညတ္ တည္း)ဟု အက်ဥ္းခ်ဳပ္ မွတ္သားလုိက္ လုိ႔ရပါတယ္ဘုရား။

(၂)ဝိဇၨာမာန ပညတ္ဆုိတာကေတာ့—အေပၚကေျပာခဲ့တဲ့ အဓိပၸါယ္ကုိ အ-အဓိပၸါယ္ျဖဳတ္ၿပီး နားလည္ရမွာပါဘုရား။ဝိဇၨာမာန ပညတ္= သေဘာအားျဖင့္ အထင္အရွားရွိေသာစကား ဟုလည္းေကာင္း၊ (သေဘာလည္းပါ ထင္ရုံသာ ျဖစ္ေသာစကား) ဟုလည္းေကာင္း ဘာသာျပန္လုိ႔ရပါတယ္။ (သေဘာလည္းပါ၊ထင္ရုံသာ ျဖစ္ေသာစကား)ဟုလည္းေကာင္း ဘာသာျပန္လုိ႔ရပါတယ္။ (သေဘာလည္းပါ၊ထင္ရုံသာ ၊မွတ္ပါ ဝိဇၨာမာန ပညတ္တည္း၊)ဟု အက်ဥ္းခ်ဳပ္မွတ္သားလုိက္ပါ။

(၃) သေဘာနယ္ ဆုိသည္မွာ စကားျဖင့္ေျပာ၍ မရ ၊ စိတ္မွာထင္လုိ႔လည္းမရ ၊အသိဉာဏ္ျဖင့္ သိ၍ သာရေသာ သိစရာနယ္ကုိ (သေဘာနယ္)လုိ႔ေခၚပါတယ္။

(၄) သုညနယ္–ဆုိသည္မွာ သေဘာနယ္မွာသိရေသာ တရားမ်ား၏ အေၾကာင္းပါမွ ျဖစ္ပ်က္ႏုိင္ေသာေၾကာင့္ ကုိယ္ပုိင္အႏွစ္သာရ မူလက ပ်က္ေနေသာ သေဘာကုိ (သုညနယ္)လုိ႔ေခၚပါတယ္။

ဥပမာ—ကုသုိလ္ဟူေသာစကား ၾကားလုိက္လွ်င္ ဗုဒၶဘာသာမ်ားအတြက္ ေကာင္းတယ္ ဟူေသာ အထင္အထည္ၾကီး စိတ္မွာေပၚလာပါတယ္။ ကုသုိလ္–ဟူေသာစကားကုိ မႀကဳိက္ေသာ ပုဂၢဳိလ္မ်ား အတြက္ ဆုိးတယ္—ဟူေသာ အထင္အထည္ႀကီး စိတ္မွာေပၚလာပါတယ္။

ကုသုိလ္—ဟူေသာစကားကုိ မၾကားဘူးကုန္ေသာ ပုဂၢဳိလ္မ်ားအတြက္ (ဘာမွန္းမသိဘူး) ဟူေသာ အထင္အထည္ႀကီး စိတ္မွာေပၚလာပါတယ္။

(ေကာင္းတယ္) ဟူေသာ အထင္အထည္ (မေကာင္းဘူး) ဟူေသာ အထင္အထည္၊(ဘာမွန္းမသိဘူး) ဟူေသာ အထင္အထည္ ဤ သုံးပါးတြင္ တစ္ခုခု စိတ္မွာျဖစ္ေပၚျခင္းကုိ (အဝိဇၨာမာန ပညတ္နယ္)ဟုေခၚပါတယ္။

ထုိအထင္အထည္ကုိပင္ (ငါသိတာပဲဟုတ္တယ္၊က်န္တာေတြ မဟုတ္ဘူး) ဟုေဘာင္ခတ္ၿပီး အဟုတ္ထင္ျခင္းကုိ (အဝိဇၨာ) ဟုေခၚပါတယ္။ ထုိအဝိဇၨာ အဟုတ္ထင္ျခင္း အားေကာင္းသေလာက္ ဆူၾက ၊ပူၾက၊ ရယ္ၾက ျဖစ္ၾကရပါတယ္။

ထုိကုသုိလ္ဟူေသာ စကား၏ အဓိပၸါယ္မွာ (စြန္႔လႊတ္ျခင္း၊ခ်မ္းသာျခင္း)ဟူေသာ လကၡဏာ အမွတ္အသား သေဘာသာျဖစ္ပါတယ္။(ေကာင္းတယ္၊ဆုိးတယ္၊ဘာမွန္းမသိဘူး)ဟူေသာ အထင္အထည္ေတြဟာ အမွန္တကယ္မရွိပါဘူး။ စကား၏ အဓိပၸါယ္ကုိ မသိခင္သာ ထင္ထားရေသာ အထင္သက္သက္ ျဖစ္ပါတယ္။

ကုသုိလ္၏ (စြန္႔လႊတ္ျခင္း။ခ်မ္းသာျခင္း)ဟူေသာလကၡဏာ အမွတ္အသားကုိ ကုိယ့္စိတ္ျဖစ္စဥ္မွာ (ျဖစ္တတ္တယ္၊ျဖစ္ေနတယ္)ဟုကုသုိလ္ခႏၶာမွာ အသိဉာဏ္ေရာက္ေအာင္ နားလည္သေဘာေပါက္သြားရင္ (ေကာင္းတယ္)ဟုထင္ေသာအထင္ေတြ ေပ်ာက္သြားတယ္။ (ဆုိးတယ္)ဟုထင္ေသာ အထင္ေတြလည္း ေပ်ာက္သြားတယ္။ (ဘာမွန္းမသိဘူး) ဟုထင္ေသာအထင္ေတြလည္းေပ်ာက္သြားပါတယ္။

ကုသုိလ္ဆုိင္ရာမွာ ကုိယ္ထင္ထားတာေတြ ေပ်ာက္ၿငိမ္းၿပီး (စြန္႔လႊတ္ျခင္း၊ခ်မ္းသာျခင္း) ဟူေသာ အမွတ္အသားလကၡဏာကုိ ေတြ႔ျမင္ျခင္းကုိ (ဝိဇၨာဉာဏ္) ဟုေခၚပါတယ္။ ထုိဝိဇၨာဉာဏ္ အားေကာင္းရင္ အားေကာင္းသေလာက္ စြန္႔လႊတ္ျခင္းအလုပ္ေတြ မ်ားမ်ားလုပ္ၿပီး ေလာကီ ေလာကုတ္ ခ်မ္းသာမ်ား ျပည့္စုံလာႏုိင္ပါတယ္။

ထုိဝိဇၨာဉာဏ္ျဖစ္ျခင္းကုိ အဝိဇၨာမာနပညတ္နယ္ ကုိေက်ာ္လြန္တယ္လုိ႔ေခၚပါတယ္။ အဝိဇၨာမာန ပညတ္နယ္ကုိ အမွန္သိ၍ ေက်ာ္လြန္လွ်င္ ဝိဇၨာမာနပညတ္နယ္ကုိေရာက္လာပါတယ္။

စြန္႔လႊတ္ျခင္း။ခ်မ္းသာျခင္း ဟုအမွတ္အသား လကၡဏာပါေသာ ကုသုိလ္သေဘာသည္ (တစ္မိနစ္ျဖစ္ေနတယ္၊ တစ္နာရီျဖစ္ေနတယ္၊ တစ္ရက္ျဖစ္ေနတယ္) အစဥ္သႏၱန္မွာ အထင္အထည္ႀကီးစိတ္မွာ ျဖစ္ေပၚလာပါတယ္။

ထုိအထင္အထည္ႀကီး စိတ္မွာ ျဖစ္ေပၚလာတာကုိ အမွီျပဳၿပီး (ငါသိတာပဲဟုတ္တယ္၊က်န္တာေတြမဟုတ္ဘူး) ဟုေဘာင္ခတ္ၿပီး အဟုတ္ထင္ျခင္းကုိ (အဝိဇၨာ) ဟုေခၚပါတယ္။

ထုိအဟုတ္ထင္ျခင္း အားေကာင္းရင္အားေကာင္းသေလာက္ တရားေလာကမွာေကာ အျပင္ေလာကမွာပါ ျငင္းၾက၊ခုန္ၾက၊ ေျပာၾက ျပဳိင္ၾက၊ ျဖစ္ေနၾကရပါတယ္။တရားေျပာရင္း ေဒါသထြက္ၾက၊မာနတက္ၾက။ ျဖစ္ကာေၾကာက္စရာတရားသမားႀကီးေတြ ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။သတိႀကီးစြာထားၾကပါ။