သတိ၊ဝီရိယ၊ ဉာဏ္ရွိဘုိ႔သာ အဓိက

ဓမၼဓရ— တပည့္ေတာ္ တန္ဘုိးမျဖတ္ႏုိင္တဲ့ အသိထူးကုိရလုိက္တယ္ လုိ႔ခံစားမိပါတယ္ဘုရား။စိတ္ခ်မ္းသာမႈ လည္း ျပည့္စုံလာပါတယ္။ ေက်နပ္ျခင္း မေက်နပ္ျခင္း အစြန္း (၂)ပါးကလြတ္ၿပီး သိရုံေလးသိကာ ေအးေအးေဆးေဆးေနႏုိင္လာပါတယ္။ စိတ္ရဲ႔သိၿပီး ပ်က္တဲ့သေဘာ ကုိ ပုိၿပီး သေဘာေပါက္လာပါတယ္။ စိတ္သည္ စြဲလန္းျခင္း အကုသုိလ္နဲ႔ေပါင္းရရင္လည္း သိၿပီးပ်က္တဲ့သေဘာပဲ။ စြန္႔လႊတ္ျခင္း ကုသုိလ္နဲ႔ေပါင္းရရင္လည္းသိၿပီးပ်က္တဲ့သေဘာပဲ ျဖစ္ေနေၾကာင္းကုိ နားလည္လာပါတယ္။ အဟုတ္ထင္ၿပီး အတိတ္အေၾကာင္း အနာဂတ္အေၾကာင္းေတြကုိ ေတြးသိတာ အလြန္နည္းသြားပါတယ္။ပစၥဳပၸန္ သိစရာေလးကုိ  သိၿပီး ၿငိမ္ၿငိမ္ေလးနဲ႔ ၿငိမ္းၿငိမ္းေလး ေနႏုိင္သြားပါတယ္။

ဤ သတိပ႒ာန္တရား ဟာ လြယ္လြန္းလုိ႔ ခက္ေနတာပါဘုရား။ လြယ္လြန္းေတာ့ တရားလုိ႔ မထင္ပါဘူး။ အလြယ္ဆုံးကုိ တရားလုိ႔ မထင္ေတာ့ ခက္တာေတြကုိပဲ တရားလုိ႔ထင္ၿပီးလုိက္ရွာေနၾကပါတယ္။ လုိက္ရွာေလ— တရားႏွင့္ေဝး ေလျဖစ္ေနၾကပါတယ္။ နာမည္တပ္ၿပီး အထူးေျပာစရာမရွိတဲ့ (ပ်က္ေနတယ္) ဟုရြတ္ရင္း  ကုိယ့္ ကုိယ္ကုိ သိရုံသိေနၿပီးေတာ့ တရားဟာ အလြန္ရုိးပါတယ္။ အထူးကုိလုိက္ရွာေလေလ—- အလြန္ရုိးေသာတရားႏွင့္ ေဝးေလေလ ျဖစ္ေနပါတယ္။

(ပ်က္ေနတယ္) ဟုရြတ္ရင္း ကုိယ့္ကုိယ္ကုိ သိရုံသိတာက ကိေလသာ ပယ္ႏုိင္ ကင္းႏုိင္တဲ့ တရားျဖစ္ေန ေတာ့ တရားစြဲ၊ ဂုိဏ္းစြဲ၊ ဆရာစြဲ၊ အခ်ိန္စြဲ၊ ေနရာစြဲ ၊ ဣရိယာပုတ္အစြဲ၊အလုပ္စြဲ၊ ေရာဂါစြဲ၊ အတိတ္စြဲ၊ အနာဂတ္စြဲ၊ ပစၥဳပၸန္စြဲ၊ အတြင္းစြဲ၊ အျပင္စြဲ၊ အၾကမ္းစြဲ၊အႏုစြဲ၊ အယုတ္စြဲ၊အျမတ္စြဲ၊အေဝးစြဲ၊ အနီးစြဲ၊ အယုတ္စြဲ၊အျမတ္စြဲ၊အေဝးစြဲ၊ အနီးစြဲ စေသာ အစြဲမ်ဳိးစုံ မွ လြတ္ၿပီး ျငိမ္းခ်မ္းမႈ ရလာပါတယ္။ အရွင္ဘုရားေျပာတဲ့ သတိပ႒ာန္ႏွင့္ပတ္သက္ေသာ ရွင္းျပခ်က္ကုိလည္း နားလည္ သေဘာေပါက္ပါတယ္ ဘုရား။တပည့္ေတာ္ ေမးလုိတာကေတာ့ ဤ သတိပ႒ာန္ တရားမွာ သတိပ႒ာန္(၄)ပါးပါဝင္ပုံကုိ သိလုိပါတယ္ဘုရား။

ဦးဝိဇယ—– မဟာသတိပ႒ာနသုတ္ ဥေဒၵသ မွာ– ဣဓ ဘိကၡေဝ ဘိကၡ ကာေယ ကာယာႏုပႆီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမၸဇာေနာ သတိမာ ဝိေနယ် ေလာေက အဘိဇၥ် ေဒါမနႆံ-—ရဟန္းတုိ႔ ဤသာသနာေတာ္၌ တရားအားထုတ္လုိေသာ ရဟန္းသည္ ဝီရိယ ပညာ သတိ ရွိသည္ျဖစ္၍ ေလာကမွာေက်နပ္ျခင္း၊ မေက်နပ္ျခင္းကုိပယ္ေဖ်ာက္ၿပီး ရုပ္အေပါင္းမွာ ရုပ္အေပါင္းကုိ (အနိစၥ၊ဒုကၡ၊အနတၱ၊အသုဘ) ဟုအဖန္ဖန္ရႈေန၏။

(ေဝဒနာသု ေဝဒနာႏုပႆီ ဝိဟာရတိ အာတာပီ သမၸဇာေနာ သတိမာ ဝိေနယ် ေလာေက အဘိဇၥ်ာ ေဒါမနႆံ)= ဝီရိယ ပညာ သတိရွိသည္ျဖစ္၍ ေလာကမွာေက်နပ္ျခင္း၊ေက်နပ္ျခင္းတုိ႔ကုိပယ္ေဖ်ာက္ၿပီး ခံစားမႈေတြမွာ ခံစားမႈအေပါင္းကုိ (အနိစၥ၊ဒုကၡ၊အနတၱ၊အသုဘ)ဟုအဖန္ဖန္ရႈေန၏။

(စိေတၱ စိတၱာႏုပႆီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမၸဇာေနာ သတိမာ ဝိေနယ် ေလာေက အဘိဇၥ်ာ ေဒါမနႆံ)= ဝီရိယ ပညာသတိရွိသည္ျဖစ္၍ ေလာကမွာ ေက်နပ္ျခင္း မေက်နပ္ျခင္းကုိပယ္ေဖ်ာက္ၿပီး ခံစားမႈေတြမွာ ခံစားမႈအေပါင္းကုိ (အနိစၥ၊ဒုကၡ၊အနတၱ၊အသုဘ) ဟုအဖန္ဖန္ရႈေန၏။

ဓေမၼသု ဓမၼာႏုပႆီ ဝီဟရတိ အာတာပီ သမၸဇာေနာ သတိမာ ဝိေနယ် ေလာေက အဘိဇၥ်ာ ေဒါမနႆံ= ဝီရိယ ပညာသတိရွိသည္ ျဖစ္၍ ေလာကမွာေက်နပ္ျခင္း၊ မေက်နပ္ျခင္း ကုိပယ္ဖ်က္ၿပီး ခံစားမႈေတြမွာ ခံစားမႈအေပါင္းကုိ (အနိစၥ၊ ဒုကၡ၊ အနတၱ၊ အသုဘ)ဟုအဖန္ဖန္ရႈေန၏။

သမၸာဇာန ဆုိတာ အမွတ္ကုိ အေသးစိတ္ သိျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ အရွင္ဘုရား နားလည္ၿပီးသားျဖစ္တဲ့ စိတ္၏ေျပးျခင္း အထင္ႏွင့္ မေျပးျခင္းအျမင္ တရား အေၾကာင္း၊ စြန္႔လွ်င္ +ခ်မ္းသာ ဟူေသာ ကုသုိလ္နွင့္ စြဲလွ်င္+ ဆင္းရဲ ဟူေသာ အကုသုိလ္တရားအေၾကာင္း၊ သမၼာသမာဓိ၊ ရုိးရုိသမာဓိ စိစၦာသမာဓိတရားအေၾကာင္း (တရးအားထုတ္တယ္)ဆုိတာ ေလာကသေဘာအတုိင္း အမွန ္ႏွလုံး သြင္းျခင္း စသည္ျဖင့္ အေသးစိတ္သိျမင္ျခင္းကုိ ပညာဟုေခၚပါတယ္။

အာတာပီ-ဆုိတာ ေလာကသေဘာအတုိင္းမသိပဲ ေလာကသေဘာႏွင့္ဆန္႔က်င္ဘက္ ႏွလုံးသြင္း မွားေသာ အေယာနိေသာမနသီကာရ သမားဘဝမွ  ေလာကသေဘာအတုိင္း ႏွလုံးသြင္းမွန္ေသာ ေယာနိေသာမနသိကာရသမား ဘဝသုိ႔မေရာက္ေရာက္ေအာင္ တြန္းအားေပးေနတဲ့ဝိရိယကုိ ေခၚပါတယ္၊ တနည္းအားျဖင့္ အထင္မွားေသာ အဝိဇၨာ သမားဘဝသုိ႔ မေရာက္ေရာက္ေအာင္ တြန္းအားေပးေနတဲ့ ဝီရိယကုိေခၚပါတယ္။ တနည္းအားျဖင့္အမွားကုိ အမွန္ထင္ျခင္း မိစၦာဒိ႒ိ ကုိရႈိ႔ၿမႈိက္ဖ်က္ဆီးၿပီး အမွားကုိ အမွား ဟုသိျခင္း သမၼာဒိ႒ိမျဖစ္ျဖစ္ေအာင္ တြန္းအားေပးေနတဲ့ ဝီရိယကုိအာတာပီ-လုိ႔ေခၚပါတယ္။ သတိမာ ဆုိတာ ထုိဝီရိယ ပညာ စိတ္မွာ ျဖစ္ေနေအာင္ ဂရုစုိက္ျခင္း (သတိ)ကုိ သတိမာဟုေခၚပါတယ္။

သိၿပီးပ်က္ေသာ သေဘာရွိေသာ စိတ္ထဲမွာ ပညာ၊ဝီရိယ သတိရွိေနလွ်င္ ေလာကႀကီးကုိ အဟုတ္ ထင္ၿပီး ေက်နပ္ျခင္း အဘိဇၥ်ာ ႏွင့္မေက်နပ္ျခင္း ေဒါမနႆ ကုိပယ္ႏုိင္ပါတယ္။စိတ္ထဲမွာ ပညာ၊ဝီရိယ သတိ၊မရွိေသာ အခါေလာက ကုိ အဟုတ္ထင္ျခင္း ေမာဟ၊ေက်နပ္ျခင္း၊ေလာဘ၊ မေက် နပ္ျခင္း ေဒါသမ်ား ျဖစ္ေနတတ္ပါတယ္။

စိတ္တရားသည္ ႏွစ္ဘက္ရတရားျဖစ္ပါတယ္။ ေမာဟ၊ ေလာဘ ၊ေဒါသတရား ဝင္လုိ႔လည္းရ ပါတယ္။ ဝီရိယ၊ပညာ၊သတိ၊တရားဝင္လုိ႔လည္းရပါတယ္။ဥပမာ—စိတ္သည္ထုိင္ခုံႏွင့္တူပါတယ္။ ထုိင္ခုံေပၚမွာ ေကာင္းသူထုိင္လုိ႔လည္းရပါတယ္။ မေကာင္းသူထုိင္လုိ႔လည္းရပါတယ္။ထုိင္ခုံကေတာ့ ေကာင္းသူထုိင္လုိ႔လည္း မေက်မနပ္မျဖစ္ပါဘူး။ မေကာင္းသူထုိင္တာကုိ လည္း မကန္႔ကြက္ပါဘူး။ ထုိ႔အတူစိတ္ထဲကုိ ေကာင္းတဲ့တရားဝင္လုိ႔လည္းရပါတယ္။ မေကာင္းတဲ့ တရားဝင္လုိ႔လည္းရပါတယ္။ စိတ္ကေကာင္းတဲ့ တရားဝင္ရင္သိမယ္။မေကာင္းတဲ့တရားဝင္လုိ႔ လည္းရပါတယ္။

စိတ္က(ေကာင္းတဲ့တရားဝင္ရင္သိမယ္၊မေကာင္းတဲ့တရားဝင္ရင္မသိဘူး)ဟဘက္မလုိက္ပါဘူး။သိၿပီးပ်က္တဲ့အလုပ္သာလုပ္ပါတယ္။ ထုိင္ခုံေပၚမွာ ေကာင္းသူထုိင္လွ်င္ မေကာင္းသူ ထုိင္လုိ႔မရသကဲ့သုိ႔ စိတ္မွာလည္း တရားေကာင္းမ်ား ဝင္ေနလွ်င္ မေကာင္းေသာ တရားမ်ား ဝင္လုိ႔ရပါဘူး။စိတ္ထဲ ေကာင္း တဲ့ တရားမ်ားထည့္ထားျခင္းကုိသတိပ႒ာန္ တရားအားထုတ္တယ္ လုိ႔ေခၚပါတယ္။မေကာင္းတဲ့ တရားဝင္ေနလွ်င္ေတာ့ (သတိပ႒ာန္တရာဒအားထုတ္ပါတယ္)ဟု နာမည္တပ္ ေသာ္လည္း တရားအားမထုတ္ပါဘူး။ မေကာင္းတရားခုိင္းရာ ထင္သလုိလုပ္ေနပါတယ္။

စိတ္ထဲမွာ တရားေကာင္းမ်ား ဝင္ေနလွ်င္ မေကာင္းတရား ကုိသီးသန္႔ ပယ္စရာမလုိပါဘူး။ ဥပမာ—အေရွ႔ဘက္လွည့္ေနေသာလူကုိ အေနာက္ဘက္ကုိ လွည့္လုိက္ ဟုခုိင္းလွ်င္ အေရွ႔ဘက္ကုိေက်ာေပးလုိက္ဟု ခုိင္းစရာမလုိပဲ ေက်ာေပးၿပီးသားျဖစ္သြားပါတယ္။ ထုိ႔အတူ စိတ္ထဲ မွာ မေကာင္းေသာ တရားဝင္ေနေသာ အခါေကာင္းတဲ့တရား ထည့္ထားလုိက္ရင္ မေကာင္း တဲ့တရား ေတြဟာ စိတ္ထဲမွာမရွိေတာ့ပါဘူး။ မေကာင္းတဲ့ တရားေတြကုိ အထူးပယ္ စရာမလုိဘဲ ပယ္ၿပီးသားျဖစ္ သြားပါတယ္။

စိတ္သည္အာရုံကုိ မွီၿပီးျဖစ္ပါတယ္။အာရုံတစ္ခုခု မရွိရင္စိတ္မျဖစ္ပါဘူး။ထုိ႔ေၾကာင့္ စိတ္၏ အမွီခံ အာရုံ ကုိ ကာယ၊ေဝဒနာ၊စိတၱ၊ဓမၼ လုိ႔ (၄)မ်ဳိးခြဲ ေဟာထားပါတယ္။စိတ္၏သိစရာ ကာယ၊ေဝဒနာ၊စိတၱ၊ ဓမၼ ဟုခြဲေဟာ ထားတာျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ဤ (၄)ပါးကုိ –ငါက ကာယကုိရႈမယ္၊ငါက ေဝဒနာကုိရႈမယ္၊ငါကစိတ္ကုိရႈမယ္၊ ငါကဓမၼကုိရႈမယ္ ဟုကုိယ္လုိရာဆြဲမရႈရပါဘူး။ စိတ္မွီရာအာရုံကုိ အဓိက မထားရပါဘူး။

စိတ္ထဲမွာ သတိ၊ဝီရိယ၊ ဉာဏ္ရွိေအာင္သာ အဓိကထားရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ စိတ္မွီရာအာရုံကုိေရြးၿပီး ရႈမယ္ဆုိရင္ ဥပမာ— ငါကစိတ္ကုိရႈမယ္ဆုိရင္ စိတ္ကုိသိေနခ်ိန္မွာ အဆင္ေျပလိမ့္မယ္။က်န္တဲ့ ကာယ၊ေဝဒနာ၊စိတၱ ဓမၼ ဟူေသာ အာရုံကုိသိေသာအခ်ိန္မွာ ကမၼ႒ာန္းေပ်ာက္သြားမယ္။

အာရုံကုိေရြးၿပီးရႈတဲ့ ပုဂၢဳိလ္ေတြလည္း တရားေလာကမွာ အလြန္မ်ားပါတယ္။ အာရုံ ေရြးရႈရင္ေတာ့ တရားလုပ္ရတာ တစ္ခါတစ္ေလ အဆင္ေျပမယ္၊ တစ္ခါတစ္ေလ အဆင္မေျပႏုိင္ဘူး။(အာရုံကုိေရြးရႈတယ္)လုိ႔ ကုိယ္တုိင္ေတာ့ မသိဘူး။ဒါေပမဲ့ တရားအားထုတ္တဲ့အခါ အဆင္ေျပျခင္း အဆင္မေျပျခင္း ျဖစ္ေနတယ္ဆုိရင္ အာရုံကိုေရြးၿပီး ရႈလုိ႔သာမွတ္သားပါဘုရား။

အက်ဥ္းခ်ဳပ္ နားလည္ရမွာကေတာ့ စိတ္ကအာရုံကုိသိရာမွာ ဘာအာရုံကုိပဲသိသိ ထုိစိတ္အသိထဲမွာ သတိ၊ဝီရိယ၊ပညာ ပါေနဘုိ႔ပဲ အေရးႀကီးပါတယ္။ ကာယကုိသိရင္လည္း သတိ ဝီရိယဉာဏ္ႏွင့္သိ၊ ေဝဒနာကုိသိရင္လည္း သတိ၊ဝီရိယ ဉာဏ္နဲ႔သိ၊စိတ္ကုိသိရင္လည္း သတိ ၊ဝီရိယ ဉာဏ္ႏွင့္ သိျဖစ္ေအာင္ႀကဳိးစားပါဘုရား။